Յոհան Գմելին

Յոհան Գմելին; գերմ.՝ Johann Georg Gmelin
Ծնվել է	օգոստոսի 10, 1709, օգոստոսի 12, 1709 կամ օգոստոսի 12 (23), 1709; Տյուբինգեն, Վյուրթեմբերգի դքսություն, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
Մահացել է	մայիսի 20, 1755 (45 տարեկան) կամ մայիսի 20 (31), 1775 (65 տարեկան); Տյուբինգեն, Վյուրթեմբերգի դքսություն, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
Քաղաքացիություն	Վյուրթեմբերգի դքսություն
Մասնագիտություն	ճանապարհորդ հետազոտող, քիմիկոս, աշխարհագրագետ, բուսաբան, համալսարանի դասախոս, բժիշկ և botanical collector
Հաստատություն(ներ)	Թյուբինգենի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	բուսաբանություն, ազգագրություն, քիմիա և բժշկություն
Պաշտոն(ներ)	պրոֆեսոր
Անդամակցություն	Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Թյուբինգենի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն
Եղել է գիտական ղեկավար	Ստեփան Կրաշենիննիկով և Սամուել Գոթլիբ Գմելին
Հայտնի աշակերտներ	Սամուել Գոթլիբ Գմելին և Յոհան Ֆրիդրիխ Գմելին
Երեխա(ներ)	Eberhard Gmelin? և Christian von Gmelin?
Հայր	Johann Georg Gmelin?
Հեղինակի անվան հապավումը (բուսաբանություն)	J.G.Gmel.
	Johann Georg Gmelin Վիքիպահեստում

Յոհան Ջորջ Գմելին (օգոստոսի 10, 1709(1709-08-10)^[1], օգոստոսի 12, 1709(1709-08-12)^[2] կամ օգոստոսի 12 (23), 1709^[3], Տյուբինգեն, Վյուրթեմբերգի դքսություն, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն^[4] - մայիսի 20, 1755(1755-05-20)^[1]^[5]^[2] կամ մայիսի 20 (31), 1775^[3], Տյուբինգեն, Վյուրթեմբերգի դքսություն, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն^[4]), գերմանացի բնագետ, բուսաբան և աշխարհագրագետ։

Վաղ կյանք և կրթություն

Գմելինը՝ Թյուբինհենի համալսարանի^[7] պրոֆեսորի որդին, ծնվել է Թյուբինհենում։ Նա շնորհալի երեխա էր և 14 տարեկանից սկսել է հաճախել համալսարանի դասախոսություններին։ 1727 թվականին՝ 18 տարեկանում, նա ավարտել է համալսարանը բժշկի կոչումով։ Հետո ճանապարհորդել է դեպի Սանկտ Պետերբուրգ և 1728-ին դարձել Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի անդամ։ 1730 թվականից ի վեր դասախոսել է Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանում և հաջորդ տարի դասախոսել է որպես բնագիտոթյան և քիմիայի պրոֆեսոր^[7]։

Նրա առաջարկությամբ Յոհան Ամանը Լոնդոնում լքեց Հանս Սլոունին, որպեսզի Սանկտ Պետերբուրգում պաշտոն զբաղեցնի։ Յոհան Քրիստիան Բուքսբաումի վերջին 2 գրքերը՝ «Centuria»-ն, հետմահու հրատարկվել են Գմելինի կողմից^[8]։

Կամչատկայի երկրորդ գիտարշավը

Գմելինը այն 3 պրոֆեսորներից էր, որոնք մասնակցելու էին Վիտուս Բերինգի՝ Կամչատկայի երկրորդ գիտարշավին (1733–1743): Գիտարշավի սկզբնական շրջանում, երբ 1733 թվականին հեռանում էին Սանկտ Պետերբուրգից, նրան ուղեկցում էր երիտասարդ ուսանող Ստեփան Կրաշենիննիկովը։ Նրանք միասին ճամփորդել են Ուրալյան լեռներով և Արևմտյան Սիբիրիով դեպի Ենիսեյսկ։ Նա նկարագրել է Ենիսեյ գետի դիրքը՝ որպես սահման Եվրոպայի և Ասիայի միջև, և մասնակցել է Ենիսեյսկում գրանցված ամենացածր ջերմաստիճանի չափմանը։ Նա եղել է նաև առաջին մարդը, որը փաստել է, որ Կասպից ծովի մակարդակը ցածր էր Միջերկրական ծովի մակարդակից։ Վերջիվերջո 1736-ի սեպտեմբերին նա Յակուտսկում հասավ Բերինգի շտաբ։ Դժբախտաբար նոյեմբերի 8-ին այրվում է Գմելինի բնակավայրը՝ ոչնչացնելով իր՝ բնագիտության բոլոր հավաքածուները և նշումները՝ գումարած իր գրադարանի մի մասը։ Հաջորդ ամռանը նա նմուշների այնքան հավաքածուներ վերակազմեց, որքան հնարավոր էր, որպեսզի լրացնի կորցրածը։ Նրա «Flora Sibirica» գիրքը (1747–1769)^[9] հիմնված էր իր հավաքածուների և դիտողությունների վրա։ Այն ներառում է 1178 տեսակների նկարագրություն, որոնցից 294-ը լուսաբանված և պատկերազարդված են։ Նրա եղբորորդի Սամուել Գոթլիբ Գմելինը օգնել է ավարտին հասցնել 2 գրքերը։ «Flora Sibirica»-ի 5-րդ հատորը՝ հիմնականում կրիպտոգամների մասին, գրել է Ստեփան Կրաշենիննիկովը, բայց երբեք չի հրատարակվել։ Գմելինը նաև նկարագրել է իր ճամփորդությունը իր «Reise durch Sibirien von dem Jahr 1733 bis 1743» գրքում (1751–1752).^[10]:

Ուշ կյանքը

Գմելինը 1747-ին վերադարձել է Թյուբինհենի համալսարան և դարձել բժշկության պրոֆեսոր, իսկ 1751 թվականին՝ համալսարանի բուսաբանական այգու տնօրեն։ Նրա ճանապարհորդության նկարագրությունն այստեղ է^[10]։ Այն թարգմանվել է ֆրանսերեն և հոլանդերեն, սակայն ոչ ռւսերեն, «որովհետև այն պարունակում էր անհեթեթ դիտարկումներ և ռուսների նկատմամբ մեկնաբանություններ»^[7]

Գմելինը 1749 թվականին ընտրվել է Շվեդիայի գիտությունների թագավորական ակադեմիայի օտարազգի անդամ։

«Գմելինի տափոլոռ» բույսը և մի քանի տասնյակ բույսերի և կենդանիների տեսակներ անվանակոչված են ի պատիվ նրա^[11]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Историческая энциклопедия Сибири (ռուս.) / под ред. В. А. Ламин — Новосибирск: 2009. — ISBN 5-8402-0230-4
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Исаев Ю. Н. Чувашская энциклопедия (ռուս.) — Чувашское книжное издательство, 2006. — 2567 с. — ISBN 978-5-7670-1471-2
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #11903705X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Base biographique (ֆր.) — BIU Santé.
↑ CONOR.Sl
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Egerton, Frank N. (2008). «A History of the Ecological Sciences, Part 27: Naturalists Explore Russia and the North Pacific During the 1700s». Bulletin of the Ecological Society of America. 89 (1): 39–60. doi:10.1890/0012-9623(2008)89[39:AHOTES]2.0.CO;2.
↑ AMMAN, Johannes, Stirpium rariorum in Imperio Rutheno sponte provenientium icones et descriptiones Արխիվացված 2008-05-16 Wayback Machine
↑ Gmelin, J. G.; S. G. Gmelin (1747–1769). Flora Sibirica sive Historia plantarum Sibiriae, 4 vols (լատիներեն). St Petersburg: Imperial Academy of Sciences.(չաշխատող հղում)
↑ ^10,0 ^10,1 Gmelin, J. G. (1751–1752). Reise durch Sibirien von dem Jahr 1733 bis 1743, 4 vols (լատիներեն). Göttingen: Abram Bandenhoect.
↑ IPNI query

Ամբողջական մատենագրություն

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոհան Գմելին» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոհան Գմելին» հոդվածին։

[_4dc908e235bf2245-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_fe5f4e7089b8c418-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Историческая энциклопедия Сибири (ռուս.) / под ред. В. А. Ламин — Новосибирск: 2009. — ISBN 5-8402-0230-4

[_e021e27bd20db4a4-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Исаев Ю. Н. Чувашская энциклопедия (ռուս.) — Чувашское книжное издательство, 2006. — 2567 с. — ISBN 978-5-7670-1471-2

[_80e8e7e3b56459e9-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #11903705X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_b17238e28d405179-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Base biographique (ֆր.) — BIU Santé.

[_a2998791310c59fc-6] CONOR.Sl

[Egerton_(2008)-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Egerton, Frank N. (2008). «A History of the Ecological Sciences, Part 27: Naturalists Explore Russia and the North Pacific During the 1700s». Bulletin of the Ecological Society of America. 89 (1): 39–60. doi:10.1890/0012-9623(2008)89[39:AHOTES]2.0.CO;2.

[8] AMMAN, Johannes, Stirpium rariorum in Imperio Rutheno sponte provenientium icones et descriptiones Արխիվացված 2008-05-16 Wayback Machine

[9] Gmelin, J. G.; S. G. Gmelin (1747–1769). Flora Sibirica sive Historia plantarum Sibiriae, 4 vols (լատիներեն). St Petersburg: Imperial Academy of Sciences.(չաշխատող հղում)

[reise-10] 10,0 ^10,1 Gmelin, J. G. (1751–1752). Reise durch Sibirien von dem Jahr 1733 bis 1743, 4 vols (լատիներեն). Göttingen: Abram Bandenhoect.

[11] IPNI query

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]